اشکون

                                                       

اجراى‌سنج و دمام براى خبر کردن مردم براى انجام مراسم سینه‌زنى انجام مى‌گیرد. بوق وظیفه هماهنگى را میان دو دسته مختلف به‌عهده دارد. شروع نواختن با بوق است و ختم مراسم دمام نیز با بوق انجام مى‌گیرد. محلات مختلف بوشهر در ارتباط با مراسم‌‌سنج و دمام تعصب زیادى دارند و اجازه نمى‌دهند فرد غریبه‌اى در نواختن‌سنج و دمام شرکت کند.

اشکون به معنی شکستن و اشکون زنی به معنی شکستم ریتم دمام اما سر ضرب است.دمام کامل شده ی ساری افریقاییست.نت زدن آن بشکل 123 123 123 123 است. به کسی که اشکون میزند اشکون زن میگویند.اشکون زن سرپرستی ریتمیک دمام را به عهده دارد و خود نیز شروع کننده ی مراسم دمام نیست.اشکون زن باید جذبه داشته باشد و دارای مغز موسیقیای بالایی باشد زیرا همزمان با خستگی باید میان 7 الی 11 دمام ضد ضرب برود.اشکون زن مشخص کننده ی tempo یا سرعت دمام نیست اگر سرعت دمام بشدت بالا برود یا لنگ شود تعادل بهم می ریزد.

در بوشهر میتوان به اصغر میرشکاری یا شاه حسینی یا... اشاره کرد.

در محله ما تنگک زنگنه می توان به امیر بارگاهانی و اکبر کنعانی طریق و یا ... اشاره نمود.

عکسهایی از هیئت عزاداران تنگک 3

عکس از آماده سازی دمــــــــــام

::: برای دیدن بزرگتر عکس ها بر روی آن کلیک نمایید :::

حاج مصطفی گراشی

درسال 1356 تحصیلات عالیه را در دانش‌سرای معلم در استان فارس (شیراز) دنبال کرد.

گراشی از اوایل کودکی با توجه به علاقه‌ی وافری که به نوحه خوانی داشت و تلاشی مضاعفی که جهت یادگیری نوحه به کار می‌بست سبب شد تا به عنوان یکی از برجسته‌ترین و پر استعداد‌ترین نوحه‌خوانان بوشهری معرفی گردد.
وی از سال 1349 با تشویق‌ اهالی محل و جمعی از دوستان پیش‌خوانی محله‌ی دهدشتی را بر عهده گرفت.
وی از سال 1352 نوحه خوانی را به طور رسمی و به پیشنهاد مرحوم حسین پوررحیم در مسجد توحید «برازجانی‌های سابق» آغاز کرد.
آن گاه زمانی که جهانبخش کردی‌زاده «بخشو» نوحه‌خوان محله‌ی دهدشتی بود او را به نوحه‌خوانی در مسجد صاحب‌الزمان «خرمایی‌های سابق» واقع در کوی جبری برگزید تا این که پس از فوت پر آوازه‌ترین نوحه‌خوان بوشهری یعنی مرحوم کردی‌زاده از سال 1356 وی در مسجد دهدشتی به عنوان نوحه‌خوان معرفی شد و جای مرحوم کُردی‌زاده را پُر کرد.
آوازه‌ی مصطفی گراشی از استان بوشهر نیز فراتر رفته تا آن جا که در استان خوزستان و سایر استان‌ها ما شاهد نوحه‌خوانی این نوحه‌خوان هستیم و خواهیم بود.
می‌توانم به جرأت بگویم در استان بوشهر کسی حُزن صدای گراشی را ندارد. تحریر‌های که ایشان در حین نوحه‌خوانانی به اجراء می‌گذارد واقعاً جای خسته نباشی فراوانی را می‌طلبد.
نمی‌دانم آیا کسی یا کسانی می‌توانند در آینده پا جای این مداح اهل‌ بیت بگذارند گمان نکنم. ایشان چنان اشعار را با آب و تاب می‌خواند که سینه‌زن به شور آمده و انگار که زمین می‌خواهد دهان باز کند.

مرحوم جهانبخش کردی زاده بوشهری معروف به بخشو

مرحوم استاد جهانبخش کردی‌زاده معروف به بخشو به سال ۱۳۱۵ در محله‌ی باغ ملا در بوشهر متولد شد. از کودکی همراه پدرش مرحوم مفتاح به مسجد امامزاده می‌رفت و به نوحه‌ خوانی روان و آهنگ‌های دلنشین مرحوم استاد سیدعلی مهیمنیان گوش می‌داد و همین مساله باعث شد تا اولین جرقه‌های علاقه به نوحه خوانی در وجود او زده شود. از آن پس آرام آرام به تمرین نوحه‌خوانی پرداخت و از جوانی به تشویق سیدعلی مهیمنیان و خانواده‌اش به نوحه‌ خوانی رو نمود. بالاخره در سال ۱۳۳۰ در محله‌ی تنگک رییسی نوحه‌ خوانی رسمی خود را شروع کرد. کم کم به مساجد محلات دیگر نیز برای مداحی دعوت شد و صدایش مورد توجه قرار گرفت. درپی آن حاج حبیب فیوز یکی از معمرین و بانیان بوشهری او را به نوحه‌ خوانی در مساجد بوشهر فرا خواند و شغلی نیز در کارخانه‌ی آرد خود به او داد. این آغاز شهرت و رواج کار جهانبخش شد چرا که در اندک زمانی آوازه‌ی بخشو در سرتاسر شهر پیچید و با استفاده از راهنمایی‌های استاد مهیمنیان و استاد اصلاح‌پذیر و بویژه استاد محمد شریفیان که از خویشاوند وی بود ، در ردیف بهترین نوحه‌ خوان های بوشهر قرار گرفت. جهانبخش کردی زاده سرانجام در روز ۱۹ مردادماه ۱۳۵۶ چند روز مانده به ماه مبارک رمضان، دور از دیار خود هنگام برگشت از زیارت مشهد مقدس بطور مشکوکی و ظاهراً بر اثر سکته‌ی قلبی در بیمارستان نمازی شیراز بدیدار ارباب بی کفنش نایل آمد. مرگ مشکوک و ناگهانی او تمام مردم شهر را عزادار نمود و در حالی که بازار شهر به احترام او تعطیل شده بود، مردم بوشهر یکی از باشکوه‌ترین تشییع جنازه‌ها را همراه با عزاداری و سینه‌زنی برپا کردند. او اکنون در جوار امامزاده محمدباقر(ع) بوشهر برای همیشه آرمیده است.

حاج عبدالحمید دشتی فرد (ناخدا)

متولد سال 1337 هـ . ش
ساکن بوشهر
بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی بوشهر

حاج عبدالحمید دشتی فرد مداح با اخلاص حضرات معصومین علیهم السلام و دارا ی مخاطبان بسیار زیادی در سطح استان بوشهر می باشد . وی به شیوه سنتی جنوبی نوحه خوانی می کند و در وادی مداحی و فرهنگ آن دارای دغدغه های بسیار ارزشمندی است .

دُم دُم سحری

دُم دُم سحری

در قدیم امکانات پیشرفته ای مثل ساعت زنگ دار، رادیو، تلویزیون نبوده که در سحرهای ماه مبارک رمضان، مردم با صدای آن بیدار شوند. به همین دلیل از همان ایام، رسمی بوده به نام دُم دُم سحری که مردم با صدای آن در وقت سحر بیدار می شدند. واژه ی دُم دُم سحری در اصل دَم سحری بوده یعنی دَم سحر یا وقت سحر یا نزدیک به سحر. و اینکه چرا به ضم اوّل خوانده می شود دو دلیل دارد: ‏
‏1. در گویش بوشهری واژه های بسیاری به ضم اول خوانده می شود. مثلاً به «من» مو یا مُ گفته می شود و   واژه های بسیاری دیگر
2. صدایی که از دمام تولید می شود صدای «دُم» می دهد یعنی از هر کسی سوال شود که دمام چه صدایی می دهد؟ پاسخ می دهد «دُم دُم». و به دلایل فوق دَم سحری، در گویش بوشهری «دُم دُم» سحری جا افتاده و اینچنین تلفظ می شود.
افرادی که دم دم سحری اجرا می کرده اند، معمولاً سه تا چهار نفر بوده اند که به صورت گروهی اشعاری در وصف ماه رمضان می خواندند. در قدیم با آواز دم دم سحری سازی زده نمی شده. فقط دعایی خوانده می شده و با تک تک زدن (دق الباب)- چون همه ی دربهای منازل از جنس چوب بوده و دق الباب داشته- مردم را در هنگام سحر بیدار می نمودند و بعدها کم کم ساز دمام به این موسیقی اضافه می شود.
اشعاری که در این نوع موسیقی خوانده می شود بدین صورت می باشد:
 

لا اله الا الله      
محمد یا رسول الله
علیاً یا ولی الله
السلام السلام      یا شهر رمضان
یا شهر صیام           علیک السلام
هذا شهراٌمغفره  یاشهرٌمبروک    علیک السلام
آمنک الله بالله      اَسکنک الله جنه   
رحیم الله لدنهُ          جمیعاً النّار و العذاب
عبادالله ذکرالله  یرحم کم الله      لا اله الا الله
تپت الله عمرک     تپت الله ذکرک                   
یا ایها المومنون        یا ایها المسلمون

ســـــــــنج

سنج چیست ؟

\” سنج \” احتمالا واژه ای عربی است . این ساز کوبه ای – فلزی ، در رده ی \” ایدیوفون \” ها قرار گرفته و در متون قدیم فارسی جزو آلات ایقاعی – یعنی ساز های ضربی – دانسته شده و در میان اقوام مختلف جهان ، رایج و از اهمیت خاصی برخوردار است .

سنج در بوشهر از دو صفحه ی مدور فلزی به قطر ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر و ضخامت تقریبی ۵ میلیمتر ، ساخته شده و در میانه ی هر صفحه آن ، فرورفتگی وجود دارد که کار آن ایجاد کاسه ی صوتی برای این ساز است . در وسط آن نیز سوراخی ایجاد شده تا دسته ی سنج ، آزادانه از آن عبور کند . به یاری دسته – که به اندازه ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر طول دارد – سنج را به هم می کوبند . \” سنج زن \” ها در حین کوبیدن ، دو قرص فلزی را بر روی هم می لغزانند .

جنس سنج از فلزی است سخت و محکم که به آن \” هفت جوش \” می گویند . هفت جوش از ترکیب هفت فلز مختلف بدست می آید . جنس و تعداد سنج ها در مراسم قابل تغییر است . برای مثال امکان دارد که در هنگام اجرای مراسم ، از تعداد سه یا چهار سنج که از جنس زرد ، مس ، و… ساخته شده باشند ، استفاده کنند .

در گذشته بر این عقیده بوده اند که چون جنس سنج از فلز است و شیطان و اجنه از فلز می هراسند ؛ به همین خاطر آن را کنار نوازنده های دمام می نوازند تا جسمشان از اشباح و شیاطین آزاد شود و نوازنده بتواند با نیتی پاک به نواختن بپردازد . در مورد فلز ، زنده یاد \” محمد تقی مسعودیه \” نیز در کتاب \” مبانی \”اتنوموزیکولوژی \” می نویسد : \” اصولا در دوران کهن این عقیده وجود داشته که شیاطین و ارواح پلید با صدای فلز فرار می کنند . بر این اساس اکثر سازهایی که به کیش های مذهبی اختصاص دارند ، از فلز ساخته می شوند .\”

در قطعه ی سنج و دمام ، معمولا تعداد هفت سنج نواخته می شود ؛ سه سنج که از دیگر سنج ها خوش صداتر هستند ، در جلو و چهار سنج دیگر را در عقب گروه می نوازند .

سنج ها پس از نواختن دمام ها ، معمولا بعد از ۴ یا ۶ میزان سکوت ، در صطعه ی سنج و دمام نواخته می شوند و نواختن آنها تا پایان قطعه استمرار می یابد . در این خصوص ، گفتنی است که برخی از نوازندگان ، ریتم ثابتی را می نوازند و برخی دیگر آن را خرد می کنند .

برگرفته از کتاب اهل زمین ( موسیقی و اوهام در جزیره خارگ ) نویسنده : محسن شریفیان .