"بیوگرافی مرحوم ناخدا عباس دریانورد، بنیانگذارعزاداری جنوب کشور"

زنده یاد "عباس دریانورد" معروف به ناخدا عباس را بدون تردید باید از برجسته ترین و پرکارترین نوحه خوانان بوشهری به شمار آورد. عباس در سال ۱۲۵۵ در خانواده‌ای دریانورد در بوشهر به دنیا آمد. تا ۱۲ سالگی در مکتب‌خانه تحصیل کرد و پس از آن همراه پدرش ناخدا احمد به سفرهای دریایی رفت...

"ادامه بیوگرافی و دانلود کلیپ ها در ادامه مطلب"

" بیوگرافی مرحوم جهانبخش کردی زاده "

"بخشی" در ۱۰ خردادماه سال ۱۳۱۵ شمسی در بوشهر (محلهٔ باغ ملاّ) متولد شد. از او به عنوان اعجوبه عالم مداحی، نوحه‌خوانی و سینه‌ زنی سنتی بوشهر یاد می‌شود.

بخشو از جوانی به تشویق سید علی مهیمنیان و خانواده‌اش به نوحه‌خوانی رو آورد. مهیمنیان که علاوه بر مداحی و نوحه‌ سرایی، آهنگسازی نوحه‌های خویش را انجام می‌ داد منبع انتقال تجربیات خوب و ارزنده‌ای برای جهانبخش کردی‌زاده شد. در اندک زمانی استعداد ذاتی، صدای بی‌ نظیر و مهارت بخشو در این امر باعث شد آوازه او در سراسر شهر بپیچید و با استفاده از راهنمایی‌های استادانی همچون مهیمنیان، اصلاح‌ پذیر و بویژه محمد شریفیان که از خویشاوندان وی بود، در ردیف بهترین نوحه‌خوان‌های بوشهر قرار گرفت.

نوع حنجرهٔ او به اعتقاد بسیاری از اهل فن از معدود حنجره‌هایی بود که در دنیای موسیقی و خوانندگی وجود داشته و دارد. آوازهٔ اجرای بی‌نظیرش باعث شد تا علاقه‌ مندان زیادی از استان‌های خوزستان و فارس برای شنیدن صدای فراگیر و دلنشین او به بوشهر کشیده شوند.

وی علاوه بر اجرای زیبا و بی‌ نقص نوحه‌ها و مرثیه‌های سنتی بوشهر در اجرای شروه، چاوش خوانی، مناجات خوانی، صبحدم خوانی، بیت خوانی، جنگ نامه خوانی، مصیبت و خیام خوانی نیز از تبحر خاصی برخوردار بود. از نکات برجستهٔ اجرای وی علاوه بر حجم صدا و زنگ حزین و گیرای نوایش می‌توان به تسلط در اجرای اوج و فرودهای شروه و تحریرهای بی نقصش در نوحه و واحد خوانی اشاره نمود.

او آخرین اجرای خود را در سال ۱۳۵۶ در حرم امام رضا انجام داد و در آن فضای معنوی به نوحه خوانی در رثای سالار شهیدان پرداخت و سرانجام در روز ۱۹ مرداد ماه سال ۱۳۵۶ چند روز مانده به ماه مبارک رمضان، دور از دیار خود هنگام برگشت از مشهد بر اثر سکته قلبی در بیمارستان نمازی شهر شیراز، دارفانی را وداع گفت و بوشهر را غرق در عزا و ماتم کرد. مرگ ناگهانی او تمام مردم بندر بوشهر را عزادار کرد و در حالی که بازار شهر به احترام او تعطیل شده بود، مردم بوشهر یکی از باشکوه‌ترین تشییع جنازه‌ها را همراه با عزاداری و سینه زنی در فقدان و تشییع جنازه وی برپا کردند و در جوار امامزاده محمدباقر بوشهر به خاک سپرده شد. 

    "برای دانلود نوحه و واحدهای استاد زنده یاد جهانبخش کردی زاده (بخشو) به ادامه مطلب بروید"

"بیوگرافی مداح اهلبیت (ع) احد خدری"

احد خدری فرزند علی اکبر در 1 خرداد سال 1361 در محله جبری (عالی آباد) استان بوشهر دیده به جهان گشود. او دارای مدرک فوق دیپلم مدیریت امور فرهنگی می باشد.

چون مهر حسین و محبت اهلبیت عصمت و طهارت در داشت در 18 رمضان 1376 با تشویق بزرگان محل ، بخصوص حاج کریم یاسی و محمد علی خوردبین بین پیش خوان و نوحه خوان درمسجد امام حسن مجتبی کوی سیاگلیها می خواند و در سال 77 نوحه خوانی را رسما آغاز کرد و تا سال 79 قبل از اینکه به خدمت سربازی عزام شود نوحه خوان این مسجد بود و بجای ایشان مرحوم صادق ملاح زاده نوحه خوان این محل شد.

به گفته ی خویش مشوقین او پدر و پدربزرگ خود، مرحوم ناخدا محمد خدری روضه خوان مساجد  سیاگلیها و عالی آباد  بوده اند.

بعد دوران خدمت سربازی در مسجد شهدای دواس به مدت یک سال بجای استاد مرحوم رضا صفایی، مسجد فاطمه زهرا کوی عالی آباد به مدت دوسال و از سال 82 به مدت چهارسال در تکیه هیئت عاشقان ولایت کوی هلالی به نوحه خوانی پرداخته است.

خاطره ای از زبان خودش : در شب 18 رمضان سال 76 بنده می خواستم نوحه ی "شیعیان از نو زنید و برسر" را بخوانم که به اشتباه آهنگ "شیعیان از نو بزنید بر سر" می خواندم ، در واقع چون این دونوحه از نظر آهنگ نزدیک به هم بودند، من یه بند از نوحه اول می خواندم یه بند از نوحه دوم ؛ سینه زنان همچنان منتظر بودند که نوحه را ادامه دهم ولی هنوز آهنگ نوحه به ذهنم نمی رسید .. در اینجا بود که پدرم از نوحه خوان اصلی آقای " دشتیان" درخواست کرد که وارد سینه شود و بجای بنده سکان هدایت سینه زنان را بر عهده بگیرد.

"برای دانلود به ادامه مطلب بروید"

" برای دانلود به ادامه مطلب مراجعه کنید "

" برای دانلود به ادامه مطلب مراجعه کنید "

1.مروات همه سال

هر شب و هر روز پس از روض خوانی یا در پایان سینه و دمام مردم به هم می گویند "مروا همه سال" و در جواب می شنوند " مروای شما همه سال"

این جمله نوعی تبرک و دعا است دعی پایداری ، دعای زنده بودن همه ساله و شرکت در مراسم . "مروا" واژه ایست فارسی، بازمانده از کلمه پهلوی " مرواک" به معنای فال نیک، فالی خیر، خیرو خوشی. معنی دیگر "مروا" جمع شدن است. در لهجه دشتی، دشتستان، تنگستان و حتی بوهر کلمه ی "مر" به معنی جمع و جمع کردن است. بنا بر این جمله ی "مروا" همه سال نوعی جمله دعایی است یعنی " یعنی خاد کند زنده باشی و هرسال در این مکان جمع شوید"

2. مراسم سنـج و دمـام

بوشهری ها رسم سنج و دمام را ، لازمه ی مراسم سینه زنی می دانند. اجرای این مراسم به منزه ی خبری بوده برای شروع اکثر مراسم سوگواری . در این مراسم اجرای موسیقی ، قسمت اصلی آن را تشکیل می دهد. برای اجرای این آیین دسته های سنج و دمام، قطعه ی خود را از نقطه ای مشخص در محل آغاز می کنند به گونه ای که همه ی اهالی محل بتوانند صدای آن را بشنوند، پس از چند دقیقه نوازندگی ، گروه در حین نواختن به طرف مسیر مشخص شده ی خود رکت کرده و هنگام رسین به ایان مسی محل برگزاری مراسم سوگواری بعد از چند دقیقه، قطعه را تمام می کنند. مدت زمان اجرای این قطعه - که تنها قطعه ی ضربی بدون کلام در موسیقی بوسهر می باشد- معمولا بیشتر از بیست دقیقه به درازا نمی کشد. در یوشهر محله های مختلف ، مراسم مذهبی خد را جدا از یکدیگر برگزار کرده و هرکدام از آنها دارای یک گروه سنج و دمام مستقل می باشند. قدیمی ترین تصویر موجود مراسم سنج و دمام در بندر بوشهر مربوط به دوره قاجار است.

سازهای مراسم سنج و دمام عبارتند از:

سنــج – دمــام – سـازهای بــوق

سازهای مذکور از نخستین آالت موسیقی بوده و در زمره ی سازهای جنگلی محسوب می شوند و ریشه در موسقی آفریقایی دارند.

اولین بار ، سازهای سنج و دمام از آ،ریقا به این منطقه آورده شده و درآغاز توسط آنها در این منطقه نواخته می شده است، تا اینکه به تدریج ، در بوشهر شکل خاص و مقدسی به خود گرفته و سرانجام مورد قبول عامه مردم واقع ده است. اکثر بوشهری ها برای اجرای ایم مراسم ، اهمیت ویژه ای قایل اند. در مراسم سنج و دمام ، از سازنده گرفته تا نوازنده و حتی مسئولان کنترل و اجرای مراسم همگی بای باور مذهبی داشته و مورد اعتماد و احترام مردم باشند. این مراسم یکی از هیجان انگیز ترین ، پر تماشاچی ترین و دیدنی ترین مراسم بوشهر به شمار می رود.

3. مراسم سینـه زنـی

سینه زنی به شکل منظم و دایره وار که امروز هم در بوشهر معمول است دارای تاریخ دقیق و مشخصی نیست. مردم بوشهر هر ساله در مراسم ارتحال پیامبر اسلام (ص) و شهادت امام حسین (ع) و دیگر ائمه، با برگزای مراسمی ویژه به سینه زنی می پردازند. این شیوه عزاداری در بوشهر یکی از تاثیرگذارترین مراسم سوگواری در ایران است که از بوشهر به شهرهای استان خوزستان و استان هرمزگان هم رفته است و نشان دهنده ی یک وحدت شکوهمند است که با هدایت نوحه خوان که خود به منزله یک فرمانده نیروها است به اجرا در می آید. سینه زنی پس از پایان دمام صورت می گیرد. ابتدا چند نفر دور ستون وسط میدان به چرخش و سینه زدن می پردازند و به تدریج بقیه سینه زنان به آنها می پیوندند و صف ها گسترده تر می شوند.

نوحه خوان  اول م یخواند و هنگامی که سینه تکمیل شد و مثلا به دوصف رسید، نوحه خوان اصلی به وسط دایره داخلی می رود و به نوحه خوانی می پردازد. کم کم تعداد صف ها زیاد شده و گاهی به ده صف می رسد. سینه زن ها در حالی که به دور ستون می چرخد با دست چپ مربند نفر ست چپ خود را می گیرند و با دست راست به سینه می زنند. حرکت پا و ضربه دست با هم هماهنگی دارند. با پای راست که به جلو پرتاب می شود یک ضربه و با چای چپ که به عقب براشته می شود ضربه ی دیگر به سینه می خورد. هماهنگی دست ، پا و ریتم صدای نوحه خوان با نظم و ترتیب اجرا می شود چنان چه نوحه خوان، آهنگ را خارج یا شل و ضعیف بخواند نظم سینه به هم می خورد.

4. مراسم صُبـحِدم (صبـح دَم)

در شب دهم محرّم حدود یک ساعت مانده به اذان صبح، مراسم "صبحدم" برگزار می شود. دراین شب، عزاداران تا صبح بیدار می مانند و با خواندن نوحه ای ویژه، از آفتاب می خواهند تا با طلوع نکردن شب را به نفع امام حسین «ع» و یارانش طولانی تر کند چرا که با دمیدن صبح، شهادت حیات بخش امام و صحابه ی با وفای او رقم خواهد خورد.

ای مراسم مورد توجه خاص عزاداران است و همهم ساله برای برگزاری آن تدارک خاصی دیده می شود، برگزار کنندگان این آیین سنتی، صبحدم، اغلب در حصن مساجد و تکایا با نوحه خوانی و سینه زنی ویژه ی این شب به گرد محوری می چرخند. در بندر بوشهر حضور زن ها در مراسم صبحدم بیشتر از مردهاست. آنها در حالی که عروسکی شبیه علی «ع» و نیز مختک «گهواره» او را حمل می کنند، پشت سر مردها مراسم صبحدم را برگزار می کنند.

نوحه صبحدم توسط یک نوحه خوان مرد، بدون همراهی ساز، خوانده می شود و در جواب او، مردها و زن ها به همخوانی و سینه زنی می پردازند.

زنان به صورت قراردادی، هربار پس از پایان همخوانی مردان با سر دادن جیغ و "کل وارونه" حضور خود را به گونه ای پر رنگ اعلام می کنند.

نوحه خوان در ابتدا چنین آغاز می کند:

ای صبحدم یکدم مدم     یک امشبی بهرخدا

تا حسین تشنه نگردد     در زمین کربـلا

نوحه خوانی و خواندن آوازهای عزاداری تا اذان صبح ادامه یافته و خواندن اذان در مراسم صبحدم، اوج این مراسم می باشد. سپس نوحه ی دیگری با پیش درآمدی کوتاه و آواز گونه خوانده می شود که نسبت ه نوحه ی صبحدم ، غم انگیز تر است.

5. تـعزیــه

ریشه ی تاریخی نمایش تعزیه در ایران به دوره های باستان بر میگردد. اما به یقیقن ، تاریخ شکل گیری تعزیه مورد نظر، بعد از واقعه ی غم انگیز کربلا بوده است. اکثر مورخان،  اجرای نخستین آن را در زمان آل بویه می دانند و رواج عملی تعزیه در ایران را از زمان سلسله ی صفویه به بعد عنوان می کنند. با توجه به گزارش "سروان کارستن نیبور" در سفرنامه ی خود چنین به نظر می آید که مراسم تعزیه در بوشهر 238 سال پیش با وجود تحریم های خاص ، رواج داشته است. به همین دلیل نیز می توان گفت که تعزیه در بوشهر یکی از با سابقه ترین تعزیه های اسلامی در ایران می باشد.

آقای "عبدالحسین احمدی ریشهری" در مورد تاریخ تعزیه در بوشهر آورده سات: "گر چه تاریخ دقیق برگزاری تعزیه در بوشهر (در شکل نمایشی آن) بر ما روسن نیست ، اما از کلام سالداران بوشهری می توان دریافت که از زمان انتصاب "احمد خان دریا بیگی" به حکومت بوشهر و بنادر-در واپسین روزهای سلطنت ناصرالدین شاه قاجار- در آنجا معمول گردیده و از آن به بعد فراز و فرودی چند به خود دیده است.

1. ذکــر

در بوشهر از دیر باز برای گردآمدن مردم در محافل روضه خوانی ، اشعاری را با نوایی خاص سر می دهند که به آن "ذکر" می گویند. "ذکر خوانی" حکم علام و آغاز مراسم مذهبی را دارد. "ذکر" را برای احیای یاد و نام ائمه، به ویژه زنده نگه داشتن حادثه ی کربلا ، می خوانند. خوانندگان این نوا "ذاکر" نامیده می شوند.

با شروع  "ذکرخوانی" کم کم جوان ها و اهل محل، دور منبر جمع می شون و گاهی نیز در جواب "ذاکر" به هم خوانی می پردازند، که به این افراد "پامنبری" و یا "ذاکرین" می گویند.

اشعار "ذکرها" به زیان فارسی و بعضی عربی است و در متن آنها به ندرت از واژه های محلی استفاده می شود. در بوشهر، ذکرخوانی ، بسته به توانایی ذاکر و کش حاضران معمولا بیشتر از بیست دقیقه به طول نمی انجامد.

یکی از معروفترین ذکرهای رایج در بوشهر "لوای تعزیت" نام دارد که اینگونه آغاز می شود:

لوای تعزیت از نو بپا شد / صدای ناله بر عر علا شد

فلک حیران ، ملک گریان / جهان ماتم سرا شد

2. پـامنبــری

بعد از چایان یافتن "ذکر" نوحه خوانی خاضی شوره می شود که به آن "پامنبری" می گوین. "پامنبری" در بوشهر به مجلس نوحه گری گفته می شود که قبل از روضه خوانی برگزار می وشد.

"پامنبری خوانی" یکی از کهن ترین انواع نوحه خوانی و عزاداری شیعیان در بوشهر محسوب می شود و آهگ های "پامنبری" از قدیمی ترین نواهای موسیقی مذهبی بوشهر دانسته می شود. "پامنبری خوان" پیش از آغاز نوحه خوانی ، در ابتدا شعار "یاحسین" را سر می دهد. دیگان هم در پاسخ آن را تکرار می کنند.

اجرای نوحه های پامنبری معمولا بیشتر از نیم ساعت به طول نمی انجامد. اشعار"پامنبری" به زیان فارسی است و اصطلاحات محلی کمتری به آن راه یافته است.

نمونه ای از اشعار یکی از نوحه های پامنبری بدین شرح است:

هم وطن ان از شام جفا نیلگون بخت و جگر خون گشته زینب

غم زدگان از کرببلا وازگون حال و پریشان برگشته زینب

اهل یثرب ، از سفر، زینب رسیده / کس ندیده آنچه زینب داغ دیده

3. روضــه خوانـی

پس از پایان یافتن ذکر و پامنبری، روضه خوانی شروع می شود. در یوشهر، به رضه خوان "ملّا" نیز می گویند. روضه خوانی با سلام و صلوات و تلاوتی کوتاه از آیات قرآن کریم شروع می شود.

در روضه خوانی سنتی استان بوشهر ، روضه خوان از آواها و نواهای محلی منطقه استفاده می کنند. در بعضی از مجالس روضه خوانی بندر بوشهر به دلیل طولانی بودن مدت زمان آن ، از چندین "مّلا" استفاده می شود. و ملای آخر را " واعظ" می گویند.

روضه خوانی در یشهر ، با ذکر دعا و سلامت خواهی برای مسوولین وقت و بانیان ملس و شرکت کنندگان ، پایان می یابد. سپس حاضران در مجلس بلند می شوند و واعظ یا یکی از حاظران ، با خواندن "زیارت نامه" آداب چهار سویه چرخیدن را به جای می آورد و مجلس را ختم می کند.

نمونه ای اشعاری که خوانده می شود:

    داغت به کجای دل گذارم / دل نیست ، دل از کجا بیارم

گر داغ تو بر کفن نویسم / والله که من کفری ندارم

" برای دانلود به ادامه مطلب بروید "

" برای دانلود به ادامه مطلب بروید "

" برای دانلود به ادامه مطلب بروید "