وبلاگ مراسم های محرم و صفر و رمضان و دهه فاطمیه
نوحه خوانی سینه زنی دمام زنی سنج و دمام و غیره
وبلاگ مراسم های محرم و صفر و رمضان و دهه فاطمیه
نوحه خوانی سینه زنی دمام زنی سنج و دمام و غیرهدرباره من
این وبلاگ شخصی قصد دارد عکس ، فیلم و ... از مراسم و برنامه های محله تنگک زنگنه ارائه دهد همچنین گنجینه بزرگان محله را جمع آوری و درکنار همه اینها یاد و خاطرات عزیزان را زنده نگه دارد.
ادامه...
مرحوم جهانبخش کردی زاده بوشهری معروف به بخشو
مرحوم استاد جهانبخش کردی‌زاده معروف به بخشو به سال ۱۳۱۵ در محله‌ی باغ ملا در بوشهر متولد شد. از کودکی همراه پدرش مرحوم مفتاح به مسجد امامزاده می‌رفت و به نوحه خوانی روان و آهنگ‌های دلنشین مرحوم استاد سیدعلی مهیمنیان گوش می‌داد و همین مساله باعث شد تا اولین جرقه‌های علاقه به نوحه خوانی در وجود او زده شود. از آن پس آرام آرام به تمرین نوحه‌خوانی پرداخت و از جوانی به تشویق سیدعلی مهیمنیان و خانواده‌اش به نوحه خوانی رو نمود. بالاخره در سال ۱۳۳۰ در محله‌ی تنگک رییسی نوحه خوانی رسمی خود را شروع کرد. کم کم به مساجد محلات دیگر نیز برای مداحی دعوت شد و صدایش مورد توجه قرار گرفت. درپی آن حاج حبیب فیوز یکی از معمرین و بانیان بوشهری او را به نوحه خوانی در مساجد بوشهر فرا خواند و شغلی نیز در کارخانه‌ی آرد خود به او داد. این آغاز شهرت و رواج کار جهانبخش شد چرا که در اندک زمانی آوازه‌ی بخشو در سرتاسر شهر پیچید و با استفاده از راهنمایی‌های استاد مهیمنیان و استاد اصلاح‌پذیر و بویژه استاد محمد شریفیان که از خویشاوند وی بود ، در ردیف بهترین نوحه خوان های بوشهر قرار گرفت. جهانبخش کردی زاده سرانجام در روز ۱۹ مردادماه ۱۳۵۶ چند روز مانده به ماه مبارک رمضان، دور از دیار خود هنگام برگشت از زیارت مشهد مقدس بطور مشکوکی و ظاهراً بر اثر سکته‌ی قلبی در بیمارستان نمازی شیراز بدیدار ارباب بی کفنش نایل آمد. مرگ مشکوک و ناگهانی او تمام مردم شهر را عزادار نمود و در حالی که بازار شهر به احترام او تعطیل شده بود، مردم بوشهر یکی از باشکوه‌ترین تشییع جنازه‌ها را همراه با عزاداری و سینه‌زنی برپا کردند. او اکنون در جوار امامزاده محمدباقر(ع) بوشهر برای همیشه آرمیده است.
حاج عبدالحمید دشتی فرد (ناخدا)
متولد سال 1337 هـ . شساکن بوشهر
بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
حاج عبدالحمید دشتی فرد مداح با اخلاص حضرات معصومین علیهم السلام و دارا ی مخاطبان بسیار زیادی در سطح استان بوشهر می باشد . وی به شیوه سنتی جنوبی نوحه خوانی می کند و در وادی مداحی و فرهنگ آن دارای دغدغه های بسیار ارزشمندی است .
دُم دُم سحری
دُم دُم سحری
در
قدیم امکانات پیشرفته ای مثل ساعت زنگ دار، رادیو، تلویزیون نبوده که در
سحرهای ماه مبارک رمضان، مردم با صدای آن بیدار شوند. به همین دلیل از همان
ایام، رسمی بوده به نام دُم دُم سحری که مردم با صدای آن در وقت سحر بیدار
می شدند. واژه ی دُم دُم سحری در اصل دَم سحری بوده یعنی دَم سحر یا وقت
سحر یا نزدیک به سحر. و اینکه چرا به ضم اوّل خوانده می شود دو دلیل دارد: 1. در گویش بوشهری واژه های بسیاری به ضم اول خوانده می شود. مثلاً به «من» مو یا مُ گفته می شود و واژه های بسیاری دیگر
2. صدایی که از دمام تولید می شود صدای «دُم» می دهد یعنی از هر کسی سوال شود که دمام چه صدایی می دهد؟ پاسخ می دهد «دُم دُم». و به دلایل فوق دَم سحری، در گویش بوشهری «دُم دُم» سحری جا افتاده و اینچنین تلفظ می شود.
افرادی که دم دم سحری اجرا می کرده اند، معمولاً سه تا چهار نفر بوده اند که به صورت گروهی اشعاری در وصف ماه رمضان می خواندند. در قدیم با آواز دم دم سحری سازی زده نمی شده. فقط دعایی خوانده می شده و با تک تک زدن (دق الباب)- چون همه ی دربهای منازل از جنس چوب بوده و دق الباب داشته- مردم را در هنگام سحر بیدار می نمودند و بعدها کم کم ساز دمام به این موسیقی اضافه می شود.
اشعاری که در این نوع موسیقی خوانده می شود بدین صورت می باشد:
لا اله الا الله
محمد یا رسول الله
علیاً یا ولی الله
السلام السلام یا شهر رمضان
یا شهر صیام علیک السلام
هذا شهراٌمغفره یاشهرٌمبروک علیک السلام
آمنک الله بالله اَسکنک الله جنه
رحیم الله لدنهُ جمیعاً النّار و العذاب
عبادالله ذکرالله یرحم کم الله لا اله الا الله
تپت الله عمرک تپت الله ذکرک
یا ایها المومنون یا ایها المسلمون
ادامه مطلب ...
ســـــــــنج
سنج چیست ؟
\” سنج \” احتمالا واژه ای عربی است . این ساز کوبه ای – فلزی ، در رده ی \” ایدیوفون \” ها قرار گرفته و در متون قدیم فارسی جزو آلات ایقاعی – یعنی ساز های ضربی – دانسته شده و در میان اقوام مختلف جهان ، رایج و از اهمیت خاصی برخوردار است .
سنج در بوشهر از دو صفحه ی مدور فلزی به قطر ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر و ضخامت تقریبی ۵ میلیمتر ، ساخته شده و در میانه ی هر صفحه آن ، فرورفتگی وجود دارد که کار آن ایجاد کاسه ی صوتی برای این ساز است . در وسط آن نیز سوراخی ایجاد شده تا دسته ی سنج ، آزادانه از آن عبور کند . به یاری دسته – که به اندازه ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر طول دارد – سنج را به هم می کوبند . \” سنج زن \” ها در حین کوبیدن ، دو قرص فلزی را بر روی هم می لغزانند .
جنس سنج از فلزی است سخت و محکم که به آن \” هفت جوش \” می گویند . هفت جوش از ترکیب هفت فلز مختلف بدست می آید . جنس و تعداد سنج ها در مراسم قابل تغییر است . برای مثال امکان دارد که در هنگام اجرای مراسم ، از تعداد سه یا چهار سنج که از جنس زرد ، مس ، و… ساخته شده باشند ، استفاده کنند .
در گذشته بر این عقیده بوده اند که چون جنس سنج از فلز است و شیطان و اجنه از فلز می هراسند ؛ به همین خاطر آن را کنار نوازنده های دمام می نوازند تا جسمشان از اشباح و شیاطین آزاد شود و نوازنده بتواند با نیتی پاک به نواختن بپردازد . در مورد فلز ، زنده یاد \” محمد تقی مسعودیه \” نیز در کتاب \” مبانی \”اتنوموزیکولوژی \” می نویسد : \” اصولا در دوران کهن این عقیده وجود داشته که شیاطین و ارواح پلید با صدای فلز فرار می کنند . بر این اساس اکثر سازهایی که به کیش های مذهبی اختصاص دارند ، از فلز ساخته می شوند .\”
در قطعه ی سنج و دمام ، معمولا تعداد هفت سنج نواخته می شود ؛ سه سنج که از دیگر سنج ها خوش صداتر هستند ، در جلو و چهار سنج دیگر را در عقب گروه می نوازند .
سنج ها پس از نواختن دمام ها ، معمولا بعد از ۴ یا ۶ میزان سکوت ، در صطعه ی سنج و دمام نواخته می شوند و نواختن آنها تا پایان قطعه استمرار می یابد . در این خصوص ، گفتنی است که برخی از نوازندگان ، ریتم ثابتی را می نوازند و برخی دیگر آن را خرد می کنند .
برگرفته از کتاب اهل زمین ( موسیقی و اوهام در جزیره خارگ ) نویسنده : محسن شریفیان .
ساز دمام (دمام) (پژوهشی از: محمدرضا بلادی)
 |
||
| ساز دمام (DAMMAM) که در تقسیم بندی سازها جزو سازهای کوبه ای ست با نوسان پوست به صدا در می آید و در دسته ی سازهای کوبه ای استوانه ای شکل قرار می گیرد. .. | ||
|
ساز دمام (DAMMAM) که در تقسیم بندی سازها جزو سازهای کوبه ای ست با نوسان پوست به صدا در می آید و در دسته ی سازهای کوبه ای استوانه ای شکل قرار می گیرد. آن چه از تصویر نگاری های گذشته مشهود است حداقل در 4000 سال پیش در بین النهرین و مصر طبل هایی یافت می شده که بعضی از آن ها تاکنون به یادگار مانده است. مردم طبل ها را وسیله ای جادویی و قابل ستایش می شمردند و آن را به منظور دفع بدبختی و شومی و یا به هنگام فراخوان ارواح پاک می نواختند. طبل ها برای اعلام خبر مربوط به امور نظامی هم به کار رفته اند، همان گونه که برای آواز و پایکوبی نیز مورد استفاده فراوان داشتند. دمام نیز ازاین امور در طول تاریخ مستثنی نبوده است. طناب پیچی دمام به شکلY بوده که شبیه سازهای کوبه ای آفریقایی و هندی می باشد.
| ||
ادامه مطلب ...
ساز دمام (DAMMAM) (پژوهشی از: محمدرضا بلادی)
|
||
| ساز دمام (DAMMAM) که در تقسیم بندی سازها جزو سازهای کوبه ای ست با نوسان پوست به صدا در می آید و در دسته ی سازهای کوبه ای استوانه ای شکل قرار می گیرد. .. | ||
|
ساز دمام (DAMMAM) که در تقسیم بندی سازها جزو سازهای کوبه ای ست با نوسان پوست به صدا در می آید و در دسته ی سازهای کوبه ای استوانه ای شکل قرار می گیرد. آن چه از تصویر نگاری های گذشته مشهود است حداقل در 4000 سال پیش در بین النهرین و مصر طبل هایی یافت می شده که بعضی از آن ها تاکنون به یادگار مانده است. مردم طبل ها را وسیله ای جادویی و قابل ستایش می شمردند و آن را به منظور دفع بدبختی و شومی و یا به هنگام فراخوان ارواح پاک می نواختند. طبل ها برای اعلام خبر مربوط به امور نظامی هم به کار رفته اند، همان گونه که برای آواز و پایکوبی نیز مورد استفاده فراوان داشتند. دمام نیز ازاین امور در طول تاریخ مستثنی نبوده است. طناب پیچی دمام به شکلY بوده که شبیه سازهای کوبه ای آفریقایی و هندی می باشد.
| ||
ادامه مطلب ...
مطالب بیشتر درباره دمام
دمام چیست ؟
\” دمام \” در بوشهر به سازی استوانه ای شکل اطلاق می شود که دو طرف آن را پوست گرفته اند . دمام از گروه \” ممبرانوفون \” و در متون قدیم فارسی جزو آلات ایقاعی بوده و به غیر از بوشهر ، در بعضی از استان های دیگر ایران ، همچون هرمزگان و خوزستان و همین گونه در کشورهای مختلف اسلامی بویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و دریای عمان و نیز تعدادی از کشورهای آفریقای جنوبی نیز رایج است .
عده ای از نویسندگان ، ساز دمام را در آثار خود برابر با ساز \” دمامه \” ( دبدبه ) معرفی و ثبت نموده اند .
حال آنکه ساز \” دمامه \” تعریف دیگری دارد . در مورد دمامه – که از ساز های دوره ی هخامنشیان می باشد – در فرهنگ معین چنین امده است :
\” دمامه ۱- کوس ، نقاره ۲- نای بزرگ که در جنگ می نواختند ۳- یکی از آلات ضربی ، و آن عبارت است از بدنه ای به شکل یک کاسه بزرگ که پارچه ای پوستی بر روی آن کشیده و بنابذاین یک طرف آن بسته است \”
با ای توضیح و نظر به بررسی انجام شده ، احتمال اینکه دمامه سازی بادی باشد ، قوی تر است . \” نزاری قهستانی \” نیز در شعر خود ، نواختن دمامه از طریق دمیدن را اینگونه آورده است :
دمامه در دمیدند از پگاهی
روان گشتند چون دیا ، سپاهی
و دیگری می گوید :
به چرخ رفت ز هر صفت ، نفیر نی و چنگ و دف
دم دمامه و شندف ، غریو ارغن و مزمر
دمام به احتمال قوی ، واژه ای است عربی ، ولی با توجه به اینکه کوبه ای بودن ساز دمامه نیز محتمل می باشد – هر چند که در صورت کوبه ای بودن دمامه ساختمان ان با دمام متفاوت است – می توان گمان برد که نام و ساز دمام برگرفته از ساز باستانی دمامه ایرانیان باشد غ همچون سایر سازها و واژگان موسیقی ایران زمین که پس از حمله ی اعراب ، در بسیاری از کشورهای عربی متداول شد .
سازندگان دمام برای ساختن این ساز ، دو عدد پوست دباغی شده ی بز را به کمک دو جفت حلقه ی دایره ای شکل ، بر روی دو طرف بدنه ی ساز ، نگه می دارند . هر کدام از این حلقه ها را چنبره می نامند .چنبره در گذشته از چوب درخت خیزران ساخته می شده اما در حال حاضر معمولا از سیم ؛ میله های نازک فلزی و بعضا از چوب ساخته می شود . دور این حلقه ها که اندازه ی آنها کمی بزرگتر از دهانه ی ساز می باشد . نیز پارچه می پیچند تا بدین وسیله فاصله ی آنها را نسبت به بدنه ی دمام و عبور بند ، تنظیم کنند .
بدنه ی ساز ، استوانه ای است توخالی به نام \” پیپ \” و در اندازه های مختلف بین ۴۵ تا ۵۵ سانتیمتر طول و ۳۵ تا ۴۰ سانتی متر قطر ، ساخته می شود . پیپ معمولا از جنس چوب و یا نوعی ورق نازک فلزی به نام \” پلیت \” است که به ساز ساخته شده از نوع اول ، چنانچه از تنه ی یک تکه درخت باشد ، \” دمام گرم \” و به نوع دوم \” دمام پلیتی \” می گویند .
در وسط پیپ نیز ، یک یا دو عدد سوراخ کوچک دو سانتی متری که در تولید صدا موثر می باشد ، ایجاد گردیده است .
برای چسباندن پوست های اضافی بر روی چمبرها از یک نوع بند به نام \” ستلی \” استفاده می کنند که در زیبا قرار گرفتن پوست بر روی ساز تاثیر گذار است .
پوست ها و چمبرهای هر طرف به وسیله نوعی طناب به نام \” گشب \” (گش ) یا \” کمبال \” به طرف همدیگر کشیده می شوند . این طناب را بوسیله سوزن \” گوال \” یا \” جوال دوز \” بزرگ از میان چمبره و پوست به شکل عدد ۷ و ۸ عبور می دهند که برای این کار معمولا ۷ نقطه ی پوست را در کناره ی چمبره ، نشانه و سوراخ می کنند . عبور سوزن \” جوال دوز \” نیز به کمک \” گوه \” و \” ماکری \” صورت می گیرد .
در وسط پیپ ، به وسیله همان طناب ف فاصله هایی که به شکل ۷ و ۸ ایجاد شده بود را به هم نزدیک می کند که به این طناب \” ازام \” یا \” ازام می گویند .
وقتی بندهای دمام به هم کشیده شدند و در نتیجه پوست های دمام محکم و آماده ی نواختن گردید ، در اصطلاح می گویند : \” دمام شرباک \” است . به کشیدن بند دمام برای این کار \” تیت \” و یا \” سمت \” می گویند . بر عکس آن ، وقتی بند دمام شل می شود ، می گویند : \” دمام \” لین \” ( نرم ) شده است .\”
دمام به وسیله ی بند کولی بر روی شانه و گردن نوازنده به صورت ایستاده آویخته و نواخته می شود .
نوازنده از یک طرف با کوبیدن چوبی معروف به چوب \” گرز \” به وسط پوست ساز ، و از طرف دیگر با زدن ضربات دست خود بر پوست ( قسمت میانه و بک ) ، آن را به صدا در می آورد .
ادامه مطلب ...
دمام چیست
دَمام، سازیست که درتقسیم‌بندی سازها جزو سازهای کوبه‌ای است با نوسان پوست به صدا در می‌آید و در دسته سازهای کوبه‌ای استوانه‌ای شکل قرار می‌گیرد. دمام بیشتر در جنوب ایران بویژه در بوشهر رایج است.
منشاء و تاریخچه
آنچه از تصویر نگاری‌های گذشته مشهود است حداقل در ۴۰۰۰ سال پیش در میانرودان و مصر طبل‌هایی یافت می‌شده که بعضی ازآن تاکنون به یادگار مانده‌است. در طول تاریخ مردم طبل‌ها را وسیله‌ای جادویی و قابل ستایش می‌شمردند و آن را به منظور دفع بدبختی و شومی و یا به هنگام فراخوان ارواح پاک می‌نواختند. طبل‌ها برای اعلام خبر امور نظامی هم به کار رفته‌اند، همانگونه که برای آواز و پایکوبی نیز مورد استفاده فراوان داشتند. دمام نیز از این امور در طول تاریخ مستثنی نبوده‌است. طناب پیچی دمام به شکل Y بوده که شبیه به سازهای کوبه‌ای آفریقا و هندی می‌باشد. ظاهرا نام این ساز را از صدای آن تقلید کرده‌اند. از جمله سازهای کوبه‌ای جنوب ایران خصوصا بوشهر دمام است.دمام در مراسم آیینی گوناگون در جنوب ایران کاربرد داشته‌است که از آن جمله می‌توان به سنج و دمام ، زار ، نیمه‌های دریایی ، دم دم سحری و سبالو اشاره کرد .
اجزاء سازنده
دمام از بخش‌های زیر تشکیل شده‌است:
پیپ، به بدنه استوانه‌ای شکل دمام بدون پوست بند و چمبره اطلاق می‌شود. پیپ‌های یک تکه چوبی را کلا به «پیپ گُرمی» می‌شناسند. پیپ گُرم، قطعه‌ای از تنه یک درخت است که درون آن را خالی می‌نمودند و روی آن را صیقل داده و برای استحکام و زیبایی روی آن را روغن ورنیس می‌زدند.
چمبره (چمپره)، حلقه‌ای است از جنس میله‌های باریک فلزی و یا نی‌های خاص به نام بمبو، نی باز و یا خیزران که آن را مدور می‌سازند. برای اینکه این نی قابل انعطاف باشد، آن را در آب می‌گذارند تا نرم شود، سپس آن را مدور کرده با بند دو سر آن را می‌بندند و اصطلاحا آن را «لکه‌پیچی» می‌کنند. این عمل که به معنی پیچاندن تکه‌های پارچه و یا الیاف به دور چمبره می‌باشد، آنقدر ادامه می‌یابد تا قطر نی و یا میله به حدود سه سانتیمتر برسد. هر دمام چهار چمبره دارد، که دو تا دو تا هم اندازه‌اند. چمبرهای که ابتدا بر روی پوست قرار می‌گیرد باید کوچکتر باشد. چمبره‌ها در کل باید اندکی از دهانه دمام بزرگتر باشند. چمبره‌ها در کل به منظور نگهداری پوست‌ها در نظر گرفته می‌شوند تا بتوان توسط بندی که در آن می‌گذرانند پوست دمام را کشید و دمام‌ها را کوک کرد.
پوست، برای ساخت دمام معمولاً از پوست بز پس از دباغی و زایل کردن موها استفاده می‌شود، هرچند گاهی در گذشته از پوست آهو نیز استفاده شده‌است.
بند، برای ساخت دمام از بندهای الیافی استفاده می‌شود. این الیاف معمولاً از محصول درخت‌های خرما و یا نارگیل است که از انواع آن می‌توان بند گش یا کمبال را نام برد. این نوع بند را نیز از کشورهای آفریقایی و یا شهر بمبئی می‌آوردند.
ادامه مطلب ...